بیمارستان امام سجاد (ع) شهریار

زکات فطره بر چه کساني واجب است؟
يکي از اعمال واجب در روز عيد فطر پرداختن زکات فطره است. زکات فطره بر کساني واجب است که در شب عيد فطر اولاً مکلف باشند و ثانياً فقير نباشد و ثالثاً نان‌خور ديگران هم محسوب نشوند. کساني که داراي اين شرايط هستند زکات فطره را بايد بپردازند.

زکات فطره را چه زماني بايد پرداخت؟
وقت پرداخت زکات فطره از شب عيد است تا ظهر روز عيد و به نظر رهبر معظم انقلاب و برخي فقهاي ديگر بنا بر احتياط بايد قبل از نماز عيد زکات فطره را بپردازند. اگر کسي برايش اين امکان وجود نداشت، يعني دسترسي نداشت يا امکان پرداختن نبود لااقل جدا کند و کنار بگذارد تا بعداً ادا کند.

آيا ما به ازاي ريالي زکات فطره براي امسال تعيين شده است؟
بله، همان‌طور که مي‌دانيم زکات فطره براي هر نفر معادل سه کيلوگرم گندم، برنج، خرما و امثال اين‌ها است که اگر معادل پولي آن هم پرداخت شود اشکالي ندارد.

براي مثال بر سرپرست يک خانواده‌ي پنج نفره واجب است که 15 کيلو از اقلامي که در بالا ذکر شد، به عنوان زکات فطره بپردازد. معمولاً هر سال قيمتي اعلام مي‌شود براي اين‌که مؤمنين وظيفه‌ي خود را بدانند و به راحتي به اين وظيفه عمل کنند و زکات فطره را بپردازند.

امسال هم قيمتي که اعلام شده است براي سه کيلو گندم -که حداقل است- دوهزار تومان براي هر نفر اعلام شده است. اما احتياط مستحب اين است که افراد قوت غالب خودشان را در نظر بگيرند؛ يعني آنچه که در زندگي، مصرف غالبشان است. مثلاً اگر برنج بيشتر مصرف مي‌کنند بهتر اين است که 3 کيلو برنج بپردازند. البته اگر قيمت بالاتر را انتخاب کنند بهتر است که اين موضوع به انتخاب خود افراد بر مي‌گردد.

زکات فطره چه مصارفي دارد؟
مصرف زکات فطره هم هر چند مصارف همان زکات اموال است و همان مصارفي است که در قرآن هم وارد شده است «إنّما الصّدقات للْفقر‌اء والْمساکين والْعاملين عليها» (توبه، 60) اما در مورد زکات فطره احتياطي هست که مي‌فرمايند که به فقراي مؤمن بپردازند ولذا افراد اگر کساني را مي‌شناسند که فقيراند مي‌توانند مستقيماً به فقير بدهند. در غير اين صورت مي‌توانند به افراد ديگري بدهند که به عنوان وکالت از طرف آن‌ها پرداخت کنند و يا به مؤسساتي که مورد اطمينان هستند زکات فطره را بپردازند تا آن را به اهلش برسانند.

نکته‌ي قابل توجه ديگر اين‌که سادات نمي‌توانند از غير سيد زکات فطره قبول کنند و يا به تعبير ديگر کساني که خودشان سيد نيستند نمي‌توانند زکاتشان را به سيد بپردازند. بنابراين تنها سادات هستند که مي‌توانند زکات فطره را به سادات فقير بپردازند. لذا افرادي که زکات فطره را به صورت وکالتي دريافت مي‌کنند اين نکته را مد نظر داشته باشند. همچنين ساداتي که زکات فطره مي‌پردازند بهتر است به افرادي که واسطه هستند اين نکته را گوشزد کنند.

برخي افراد در روز عيد فطر، کفاره‌ي روزه‌ي خود را نيز مي‌پردازند. اين مورد از لحاظ فقهي به چه شکل است؟
البته کفاره مثل زکات فطره وقت معيني ندارد و بعداً هم مي‌توان آن را پرداخت اما هرچه زودتر بهتر. اين عزيزان حتماً توجه داشته باشند که کفاره با زکات فطره تفاوت زيادي دارد از جمله اين‌که قيمت کفاره را نمي‌توان بجاي کفاره پرداخت کرد ولذا حتماً بايد طعام باشد. بنابراين اگر مي‌خواهند به نهاد و مؤسساتي بپردازند حتماً بايد در درجه‌ي اول قيد کنند که کفاره است و نوع آن را هم مشخص کنند که کفاره‌ي عذري است يا کفاره‌ي عمدي. چون اين دو کفاره هم در کيفيت مصرف با هم تفاوت دارند.

افرادي هستند که روزه بر آن‌ها واجب نبوده ولي پرداخت کفاره بر آن‌ها واجب است. آيا اين افراد زکات فطره هم بايد بپردازند يا زکات فطره مخصوص روزه‌داران است؟
زکات فطره تنها مخصوص روزه‌داران نيست بلکه آن‌هايي هم که عذري داشته‌اند و يا عمداً روزه نگرفته‌اند بايد زکات فطره را بپردازند. زکات فطره يک واجب جداگانه‌اي است و بايد ادا شود.

زکات فطره‌ي سربازان در پادگان‌ها، پرستاران در بيمارستان‌ها، افرادي که در شيفت کاري هستند و امثال اين‌ها برعهده‌ي کيست؟
اگر مخارج خودشان را خود تأمين مي‌کنند برعهده‌ي خودشان است و اگر نان‌خور مثلاً پدر هستند، برعهده‌ي کسي هست که خرجي آن‌ها را مي‌پردازد.

سؤال مبتلا‌به ديگر اين‌که اگر کسي در شب عيد فطر مهمان شخص ديگري بود، آيا زکات فطره‌ي او برعهده‌ي ميزبان و صاحب‌خانه است؟
اغلب فقها و مراجع تقليد و از جمله رهبر معظم انقلاب نظرشان اين است که اگر نان‌خور آن فرد محسوب نشود زکات فطره برعهده‌ي ميزبان نيست بلکه برعهده‌ي خود فرد است. البته معمولاً مهماني که يک شب دعوت شده است نان‌خور محسوب نمي‌شود.

منبع: دفتر حفظ و نشر آثار آيت الله العظمي خامنه اي